Ψυχοθεραπεία ή Τραυματοθεραπεία; Ποιά η διαφορά;

Ψυχοθεραπεία

 (Ψυχοδυναμική/Προσωποκεντρική/Σωματική κ.λπ.)

Τραυματοθεραπεία

1. Εστίαση και στόχοι

1. Εστίαση και στόχοι

º      Αντιμετωπίζει ευρύτερα ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος, κατάθλιψη, προβλήματα σχέσεων ή προσωπική ανάπτυξη.

º      Οι στόχοι περιλαμβάνουν τη βελτίωση δεξιοτήτων αντιμετώπισης, την ενίσχυση της αυτογνωσίας και την επίλυση συναισθηματικών ή συμπεριφορικών προτύπων, σε γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο.

º      Υποθέτει ότι η δυσφορία του θεραπευόμενου μπορεί να προέρχεται από διάφορες πηγές (π.χ., γνωστικές παραμορφώσεις, διαπροσωπικές συγκρούσεις ή αγχογόνοι παράγοντες).

º      Μπορεί να εξερευνά τις ρητές παρελθοντικές εμπειρίες/μνήμες, αλλά συχνά εστιάζει στη σημερινή λειτουργικότητα ή σε λύσεις προσανατολισμένες στο μέλλον (ανάλογα με την θεωρητική προσέγγιση).

º      Βλέπει την κλινική εικόνα του θεραπευόμενου στο σήμερα ως αποτέλεσμα πρώιμου ψυχικού τραύματος (πρόσδεσης, κακοποίησης, παραμέλησης κ.λπ.). Θεωρεί δηλαδή δεδομένο ότι υπάρχει τραύμα κάτω από το εκδηλωμένο σύμπτωμα, ασθένεια ή διαταραχή. Αναγνωρίζει τις επιπτώσεις του τραύματος στο νευρικό σύστημα, τη μνήμη, την διάθεση και την αίσθηση του εαυτού και μπορεί να διακρίνει πότε ο θεραπευόμενος βρίσκεται σε διάσχιση, σε υπερ-επαγρύπνηση ή σε απόκριση φυγής-πάλης.

º      Μπορεί να διακρίνει τις διαφορές μεταξύ Διαταραχής Μετατραυματικού Άγχους, Διαταραχής Προσωπικότητας ή Διασχιστικής Διαταραχής.

º      Ως στόχοι είναι προτεραιότητα η ασφάλεια, η σταθεροποίηση, η επεξεργασία των ρητών και άρρητων τραυματικών αναμνήσεων και η ενσωμάτωσή τους στην αφηγηματική μνήμη. Αυτό επιφέρει σταδιακά την αλλαγή σε όσα παρουσιάζει ως πρόβλημα ή δυσκολία το άτομο εξ αρχής, χωρίς περεταίρω ανάλυση, καθώς η ενσωμάτωση (integration) των τραυματικών θραυσμάτων της μνήμης επιτρέπει να συμβούν οι συνειδητοποιήσεις που χρειάζεται το άτομο και να επαναπροσδιοριστούν οι ανάγκες και οι επιλογές του.

º       

2. Υποθέσεις για τον θεραπευόμενο

2. Υποθέσεις για τον θεραπευόμενο

º      Θεωρεί τον θεραπευόμενο ικανό να συμμετέχει σε εργασία προσανατολισμένη στην εστιασμένη αντιληπτικότητα ή τη γνωστική επεξεργασία, με σχετικά σταθερή βάση συναισθηματικής ρύθμισης.

º      Υποθέτει ότι ο θεραπευόμενος μπορεί να έχει πρόσβαση και να συζητήσει σκέψεις και συναισθήματα με κάποιο βαθμό σαφήνειας. Δεν εστιάζει στα διασχιστικά φαινόμενα κατά την διάρκεια της συνεδρίας ή δεν έχει γνώση ή εργαλεία διαχείρισης τέτοιων φαινομένων.

º      Μπορεί να μην λαμβάνει υπόψιν το υποκείμενο τραύμα, εκτός αν το αναφέρει ρητά ο θεραπευόμενος. Υπάρχει ένας φόβος για το πώς μιλάμε στον θεραπευόμενο για αυτό και εάν επιτρέπεται να το αγγίξουμε με δική μας πρωτοβουλία.

º      Θεωρεί δεδομένο ότι ο θεραπευόμενος ίσως να δυσκολεύεται να ρυθμίσει μόνος του το Νευρικό του Σύστημα. Επίσης θεωρεί δεδομένο ότι μέσα στην συνεδρία είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν διασχιστικά φαινόμενα, συναισθηματική υπερχείλιση ή οι νευροχημικές αποκρίσεις πάγωμα/φυγή/πάλη/αποφυγή/υποταγή/κατάρρευση ως αντίδραση στα όσα αναδύονται στην συνείδηση του ατόμου σε σωματικό, συναισθηματικό ή/και νοητικό επίπεδο.

º      Αναγνωρίζει ότι το τραύμα μπορεί να περιορίζει την ικανότητα του θεραπευόμενου να εκφράζει τις εμπειρίες του με σαφήνεια, συνοχή και συναισθηματική ανθεκτικότητα.

º      Δίνει προτεραιότητα στην ψυχοεπιμόρφωση καθώς και την ανάπτυξη της παρουσίας στο σώμα, γιατί θεωρεί δεδομένο ότι εξαιτίας του τραύματος η σύνδεση με το σώμα του και η αίσθηση της σωματικής ασφάλειας είναι διαταραγμένα. Αυτό σταδιακά προσφέρει την βιωμένη εμπειρία ασφάλειας στον θεραπευόμενο και ενισχύει την ικανότητά του για την δική του αυτό-ρύθμιση αλλά και την ανάληψη της ευθύνης για την πορεία της επούλωσης.

3. Τεχνικές και μέθοδοι

3. Τεχνικές και μέθοδοι

o   Εργάζεται με τις αναλυτικές ικανότητες του εγκεφάλου από πάνω προς τα κάτω, δηλαδή τις νεοφλοιικές δομές και τον έλεγχο που μπορεί να επέλθει επειδή αναπτύσσεται η συνείδηση/επίγνωση μέσω αυτών. Ακόμη και οι πιο σωματικά προσανατολισμένες προσεγγίσεις (π.χ. Χοροθεραπεία ή Σωματική Ψυχοθεραπεία) οδηγούν το άτομο σε μία «από πάνω προς τα κάτω» επεξεργασία της ρητής μνήμης. Ακόμη και αν στο σώμα του θεραπευόμενου αναδυθούν θραύσματα από τραυματικές μνήμες, συνήθως ως αισθήσεις ή συγκινήσεις (affects), αυτά μπορεί είτε να μην αναγνωριστούν καν ως τέτοια είτε να προωθηθεί μία ανάλυση αυτών «από πάνω προς τα κάτω», μέσω του αναλυτικού νου.

o   Χρησιμοποιεί ευρύ φάσμα τεχνικών ανάλογα με τη μέθοδο, από γνωστικές διαδικασίες έως εργαλεία μέσω των τεχνών, για την σύνδεση σώματος-νου.

o   Άλλες φορές μπορεί να χρησιμοποιεί δομημένες παρεμβάσεις ή εξερευνητικές μεθόδους. Μπορεί να υπάρχει διερεύνηση πρώτα και ανάλυση και κατόπιν σύνδεση με το τώρα του θεραπευόμενου.

o   Εργάζεται με τις βαθύτερες ερπετικές δομές του εγκεφάλου (Μεσεγκέφαλο και Στέλεχος) και έχει ως βάση την ενσώματη παρουσία του θεραπευόμενου στο εδώ και τώρα έτσι ώστε να επιτευχθεί μία «από κάτω προς τα πάνω» επεξεργασία της άρρητης τραυματικής μνήμης. Στα περισσότερα μοντέλα Τραυματοθεραπείας ο αναλυτικός νους δεν είναι καν απαραίτητος, ούτε καν στο τέλος της συνεδρίας, καθώς η εγγενής ικανότητα του εγκεφάλου για επεξεργασία τραύματος «από κάτω προς τα πάνω» συνεπάγεται «τακτοποίηση» όλων των θραυσμάτων και σύνδεσή της μνήμης.

o   Χρησιμοποιεί εξειδικευμένες  μεθόδους επούλωσης της «ρίζας του τραύματος» αφού έχει πρώτα εξασφαλιστεί η σταθεροποίηση του θεραπευόμενου.

o   Προωθεί τρόπους αυτοβοήθειας βασισμένους στο σώμα και την ενδο-παρατήρηση για την περαιτέρω ενδυνάμωση του θεραπευόμενου ενδιάμεσα από τις συνεδρίες (π.χ., ασκήσεις γείωσης, αναπνοές ή αυτοπαρατήρηση των σωματικών αισθήσεων).

o   Δεν διεγείρεται η άρρητη ή ρητή μνήμη χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία του Νευρικού Συστήματος του θεραπευόμενου ή  χωρίς ψυχοεπιμόρφωση αυτού.

4. Ο ρόλος του θεραπευτή και η θεραπευτική σχέση

4. ο ρόλος του θεραπευτή και η

θεραπευτική σχέση

o    Ο θεραπευτής βασίζεται στην αντιμεταβίβασή του και την μεταβίβαση του θεραπευόμενου για να κατανοήσει τις ασυνείδητες δυναμικές που προβάλλονται πάνω του. Έχει εκπαιδευτεί στο πώς να μετασχηματίζει ο ίδιος αυτές τις πληροφορίες. Κατόπιν βοηθάει τον θεραπευόμενο να τις κατανοήσει και να τις διαχειριστεί καλύτερα/διαφορετικά.

o    Η θεραπευτική συμμαχία είναι πολύ σημαντική. Βασική πρόθεση του θεραπευτή είναι η θεραπευτική σχέση να είναι επανορθωτική για τον θεραπευόμενο.

º      Ο θεραπευτής δεν έχει την προσδοκία ότι κάποια στιγμή το θεραπευόμενο άτομο θα τον εμπιστευτεί, ώστε αυτό να επιτρέψει τελικά τη βαθύτερη αποκάλυψη και επεξεργασία. Θεωρεί ως δεδομένο ότι λόγω τραύματος το θεραπευόμενο άτομο μπορεί να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τους άλλους. Ως εκ τούτου, ο θεραπευτής αναγνωρίζει αυτή την αλήθεια και προσφέρει μία άλλου είδους  συμμαχία με το θεραπευόμενο η οποία δεν έχει ως προϋπόθεση την εμπιστοσύνη.

º      Συνηχεί με τον θεραπευόμενο αλλά δεν βιώνει τον πόνο του θεραπευόμενου κατά την διάρκεια της επεξεργασίας του τραύματος (εφόσον έχει ο θεραπευτής έχει επουλώσει το δικό του τραύμα δεν θα πυροδοτείται στο επίπεδο του Μεσεγκεφάλου από όσα αναδύονται στο επίπεδο του Μεσεγκεφάλου του θεραπευόμενου).

º      Λειτουργεί ως συν-ρυθμιστής, παραμένοντας ρυθμισμένος και παρών στο σώμα του, βοηθώντας τον θεραπευόμενο να διαχειριστεί αβάσταχτα συναισθήματα χωρίς να «αποδράσει» με δικές του  νευροβιολογικές αποκρίσεις (π.χ. αποφυγή, διάσχιση, κ.λπ.).

º      Αποφεύγει να πιέζει τον θεραπευόμενου πολύ γρήγορα, σεβόμενος το παράθυρο ανοχής του (το εύρος εντός του οποίου μπορεί να επεξεργαστεί συναισθήματα χωρίς να κατακλυστεί).

5. Κατανόηση των συμπτωμάτων

5. Κατανόηση των συμπτωμάτων

º      Τα συμπτώματα (π.χ. άγχος, χαμηλή διάθεση) θεωρούνται συχνά το κύριο ζήτημα προς αντιμετώπιση, πιθανώς προερχόμενα από δυσπροσαρμοστικές σκέψεις, συμπεριφορές ή ανεπίλυτες συγκρούσεις. Η εργασία γίνεται κυρίως γύρω από αυτά και τις πρωταρχικές μνήμες/αντιλήψεις/πεποιθήσεις με τις οποίες συνδέονται.

º      Μπορεί να μην εξερευνά αν τα συμπτώματα σχετίζονται με τραύμα, εκτός αν ο θεραπευόμενους αποκαλύψει τραυματικό ιστορικό.

º      Κατανοεί τα συμπτώματα, τους εθισμούς και τις εμμονές ως προσαρμοστικές αποκρίσεις επιβίωσης στο τραύμα, όπως π.χ. η υπερ-επαγρύπνηση ως προστασία, η διάσχιση ως μηχανισμός επιβίωσης, κ.λπ.

º      Αντιμετωπίζει τη «ρίζα του τραύματος» (π.χ. τρόμο, θλίψη/πανικό, θυμό ή ντροπή) καθώς η επούλωση αυτής θα εξαλείψει τις αυτόματες αποκρίσεις σε αυτή, δηλαδή τα συμπτώματα παγώματος, αποφυγής, διάσχισης, υποταγής, φυγής, πάλης ή κατάρρευσης σε όλα τα επίπεδα.